Op dit moment is de hoeveelheid restafval per huishouden in Den Bosch veel te hoog. De opgave is dat er na 2025 nog maar 30 kg restafval per jaar per huishouden zou zijn, maar in Den Bosch is dat nog ruim 200 kg p/j/huishouden. Ook andere gemeenten zitten ver boven de streefwaarde. Op dit moment wordt het afval opgehaald en gesorteerd door de Afvalstoffendienst, maar de vraag is of dat op langere termijn zo moet blijven. Er komen steeds meer regels en die kunnen gaan knellen.
Een gemeente heeft de wettelijke plicht om huisafval op te halen en te zorgen dat het verwerkt wordt. Dat geldt niet voor bedrijfsafval. Er zijn wel bedrijven die alleen huishoudelijke afval produceren en de Afvalstoffendienst heeft 2200 contracten met bedrijven om dat afval ook op te halen. Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk dat het bedrijfsafval wordt opgehaald en verwerkt. Tot vorig jaar speelde de Afvalstoffendienst hierin ook een rol, maar daar is ze mee gestopt.
De Afvalstoffendienst is een onderdeel van de gemeente 's-Hertogenbosch. Dat wil zeggen dat de gemeente verantwoordelijk is voor de bedrijfsvoering, contracten en personeel. Het is de vraag of dat zo moet blijven. Dit heeft te maken met veranderingen in de afvalmarkt, maar ook met regelgeving.
Zelf heeft de gemeente aangegeven dat ze in 2045 energieneutraal wil zijn, dat geldt dan ook voor de Afvalstoffendienst. Dat betekent dat er investeringen nodig zijn. Daarnaast moeten ook de vergunningen van de Afvalstoffendienst voldoen. Zo voldoet de Afvalstoffendienst niet aan de natuurvergunning (stikstof). De Afvalstoffendienst zelf functioneert op basis van kostendekkendheid, wat inhoud dat er maximaal 20% commerciële activiteiten mogen zijn. Dat is momenteel 30%. Zo is er een biomassacentrale die elektriciteit levert aan onder andere het waterschap Aa en Maas. Die centrale wordt gestookt met pellethout en is verouderd. Het plan is om deze centrale na 2030 stil te leggen en niet te vervangen.
Restafval wordt nu verbrand. Dat is duur en ook niet duurzaam. De capaciteit om te verbranden zal in de toekomst kleiner worden. Als meer afval gescheiden kan worden, betekent dat ook minder restafval. Dat vraagt ook om een andere manier van bedrijfsvoeren, immers afval wordt dan weer grondstof en dat vraagt om andere verwerkingsstromen. Zo is er nu al een samenwerking met kringloopwinkel Vindingrijk.
De Afvalstoffendienst haalt nu afval op bij 80.000 huishoudens in Den Bosch en bij 86.000 huishoudens in 5 regiogemeenten. Daarvoor heeft de Afvalstoffendienst eigenlijk geen capaciteit. In 2026 stopt het inzamelen in Bernheze en Altena, wat 49.000 huishoudens scheelt. Op de huidige locatie Treurenburg is weinig tot geen ruimte om uit te breiden. Een verhuizing naar een andere locatie is duur (en kapitaalvernietiging omdat Treurenburg pas sinds 2009 in gebruik is) en een nieuwe locatie zal ook een netcongestieprobleem hebben. De Afvalstoffendienst zamelt alleen afval in en sorteert het. De verwerking moet elders gebeuren. Hiervoor moet een contract met een of meerdere verwerkers worden afgesloten. Hierbij kan regionale samenwerking leiden tot meer efficiëntie, maar dan moeten er wel contracten voor 5 of 10 jaar worden afgesloten. Het aantal commerciële partijen dat inzamelt wordt steeds kleiner.
De vraag is ook of de Afvalstoffendienst voor de overige regiogemeenten de inzameling moet blijven doen. Dit gebeurt nu op basis van contracten, maar door de organisatorische problemen kunnen de aanvullende kosten nu niet worden doorbelast, die zijn rekening van de gemeente 's-Hertogenbosch. Momenteel wordt ook Klein Gevaarlijk Afval (KGA) ingezameld in een depot. Dit is een bovenregionale functie en zou ook buiten de Afvalstoffendienst ondergebracht kunnen worden. Het gaat hierbij om 17 FTE.
Een afvalstoffendienst kan op basis van huidige regels ongeveer 45.000 tot 150.000 huishoudens omvatten. Minder is niet rendabel en meer kan problemen opleveren met CO2-doestellingen en organisatorische complexiteit. Met 80.000 huishoudens kan in Den Bosch een zelfstandige afvalstoffendienst levensvatbaar zijn. Een optie is ook om de Afvalstoffendienst te verzelfstandigen. Dat kan ook als overheidsNV, waarbij de gemeente 100% aandeelhouder is (vergelijkbaar met de constructie die er nu is met ZLTM die het theater exploiteert). Dan hoeft de gemeente ook geen openbare aanbesteding te doen. Er kan dan ook gekeken worden naar samenwerkingen met andere inzamelaars die voor samenwerkende gemeenten werken (kleine gemeenten zijn min of meer gedwongen om samen te werken).
Een optie is ook om de rol van de Afvalstoffendienst uit te breiden. Nu is het alleen inzamelen en sorteren, maar taken zoals publieksvoorlichting (bewustwording en gedragsverandering) en innovatie en technologie zouden dan een rol kunnen spelen. Een zelfstandige Afvalstoffendienst kan efficiënter werken dan dat ze kunnen onder de vlag van een gemeente. Dat geldt ook voor het ontwikkelen van commerciële activiteiten. Dat geldt ook voor regionale samenwerking. Voor de gemeente 's-Hertogenbosch geldt alleen dat de afvalstoffenpremies die burgers betalen aanvaardbaar moeten zijn. Daarnaast blijft het streven naar minder restafval en meer circulariteit.
In een advies over de toekomst van de Afvalstoffendienst wordt de huidige vorm niet als voorkeur weergegeven. Door de veranderende samenleving, demografie en beschikbare arbeidskrachten alsmede de gerichtheid op een circulaire samenleving, vraagt om een andere bedrijfsstructuur. Die moet dus breder zijn dan nu, maar ook dynamischer. Een verzelfstandiging en/of regionale samenwerking is hierin de meest logische keuze. Het is wel een keuze waar de gemeenteraad over gaat. Een eerste discussie hierover zal op 14 april plaatsvinden in de Commissie Bedrijvigheid.
