Als er activiteiten in de gemeente plaatsvinden, dan is er vaak een vergunning nodig. Aan een vergunning kunnen voorwaarden worden verbonden. Het is niet alleen een taak van de gemeente om voorwaarden aan een vergunning te stellen, maar ook er op toe te zien dat deze voorwaarden opgevolgd, maar ook om handhavend op te treden als zaken niet goed gaan. Hoe dat gedaan wordt ligt vast in het Uitvoeringsprogramma Veiligheid, Handhaving en Toezicht (UP-VHT). Landelijk zijn hiervoor kwaliteitseisen opgesteld. Bij de jaarlijkse evaluatie blijkt dat Den Bosch goed scoort, maar dat wil niet zeggen dat alles goed gaat.
Vorig jaar (2024) was het eerste jaar de Omgevingswet van kracht was. Doel van die wet is om zaken te vereenvoudigen door vergunningen te bundelen. Dat vraagt wat van de werkwijze van gemeenten. In Den Bosch is hierbij te zien dat aan de voorkant veel tijd aan wordt besteed. Dat leidt er regelmatig toe dat vergunningen niet binnen de wettelijke termijn afgehandeld worden. In de meeste gevallen is door overleg met de aanvrager hier wel een mouw aan te passen. Het voordeel zou dan moeten zijn dat verderop in het proces men dan minder tijd kwijt is aan procedures en handhaving. Dat werkt in het ene geval beter dan in een ander geval.
De gemeente is voor controle en handhaving afhankelijk van samenwerking met meerdere organisaties zoals De Omgevingsdienst Brabant Noord (ODBN), Veiligheidsdienst Brabant Noord, Waterschappen, Openbaar Ministerie (OM) en politie. Daarom is regelmatig overleg nodig. Op sommige vlakken wordt er ook regionaal samengewerkt.
De vergunningen handhaven en toezicht houden omvat een breed scala aan activiteiten. Dat gaat bijvoorbeeld om de bouw van veilige en duurzame woningen, brandveiligheid kantoren en horecavoorzieningen tot milieuzaken zoals bodemkwaliteit. Maar ook bestaande voorzieningen worden gecontroleerd zoals monumenten of erfgoed (bijvoorbeeld plaatsing zonnepanelen), energiezuinigheid van kantoren en brandveiligheid bijvoorbeeld bij huisvesting migranten. Ook ondermijning (zoals een wietkwekerij) valt onder de controle en handhaving.
Het gaat niet alleen om zaken die de gemeente initieert, maar ook om handhaving naar aanleiding van klachten. Zo waren er in 2024 ongeveer 1200 klachten waarvan er 1063 in behandeling zijn genomen. Het gaat vaak om stank- of geluidsoverlast.
In de meeste gevallen waar een veroorzaker van een overtreding wordt aangeschreven om te komen tot herstel, leidt dit tot een afdoende resultaat. Soms moet er met bestuurlijke maatregelen een corrigerende handeling worden afgedwongen en soms via een juridische handhaving. In 2024 waren er 194 handhavingsverzoeken waarvan er 159 zijn afgehandeld. Strafrechtelijke handhaving wil de gemeente zoveel mogelijk voorkomen. Dit kost veel tijd en vraagt om samenwerking met diverse partijen.
In 2024 heeft gemeente 797 vergunningen verleend voor de bouw van woningen. Dit bleef achter bij de verwachting. De meeste Bed & Breakfast voorzieningen hebben nu een vergunning en is er een reductie in energiegebruik door bedrijven van 4,8% gerealiseerd. Toch zijn er ook zorgen. Zo is de inzet van de ODBN blijven steken op 72% van wat er was gepland (vooral door personeelsgebrek) en door de stikstofperikelen liggen de aanvragen voor agrarische bedrijven vrijwel stil. Door het geven van voorlichting bleek de afhandeling van aanvragen sneller te verlopen, maar kost de inzet voor die voorlichting en advies wel meer tijd.
Op basis van een externe toetsing door de provincie blijkt gemeente Den Bosch een score van 97% te halen als het gaat om het volgen van de procescriteria. Ook aan de wettelijke kwaliteitseisen is voldaan. Deze eisen zijn voor 2025 aangepast. Maar het streven de gemeente blijft om ook hier aan te voldoen.
