Den Bosch Politiek | Participatie is meer dan meepraten
Participatie is meer dan meepraten
10-juli-2025 13:04:06
Leestijd 5 minuten
Participatie is iets dat je samen op een gelijkwaardig niveau doet. Fotograaf: Chrome72 - Bron: Pixabay
Je hoort het vaak 'ze luisteren niet naar me' waarbij 'ze' dan de gemeente of andere overheid is. Anderzijds hoor je ook vaak dat een gemeente al met een plan komt waar je als burger alleen nog maar op kan reflecteren, reactief dus. De gemeenteraad zit tussen de burger en het college (uitvoerende macht) in en kan zij haar werk dan nog wel goed doen? De Bossche Rekenkamer kreeg de vraag om eens na te gaan hoe de vork aan de steel zit. Ze spitte alvast 102 rekenkamerrapporten over burgerparticipatie van andere gemeenten door en komt al met een voorzichtige conclusie.
Ze zeggen wel eens dat een betrokken burger goud waard is. Hoe die burger betrokken is blijkt in de praktijk vele vormen aan te kunnen nemen. Zet een bijvoeglijk naamwoord voor participatie en het komt wel voor, zoals bewonersparticipatie, jeugdparticipatie of beleidsparticipatie. Bij participatie is er sprake een samenwerking tussen de gemeenschap en de overheid. Dat is een tweerichtingsverkeer. Als een overheid informeert is dat geen participatie en participatie is ook niet bedoeld om ergens een draagvlak voor te creëren.
Wil een gemeente komen tot een succesvolle participatie, dan moeten burgers op tijd worden betrokken zodat ze nog iets te kiezen hebben. Eerlijkheid is belangrijk en een gemeente moet ook echt bereid zijn samen te werken. Tijd mag nooit een hindernis vormen en er moet voldoende deskundigheid beschikbaar zijn. Dat vraagt van ambtenaren dat ze zaken moeten durven los te laten als er alternatieve initiatieven komen uit de samenleving. Het belang van de beleefwereld van inwoners is belangrijker dan de bestuurlijke context. Er kunnen natuurlijk verschillende belangen zijn, ook bij burgers en dan is het van belang hier een evenwichtige afweging te kunnen maken. Ook moet in de gaten gehouden worden dat initiatieven uitvoerbaar zijn.
De rol van raadsleden in dit proces is vaak niet duidelijk. Enerzijds moeten ze het college controleren, maar moet er moet ook ruimte zijn om te luisteren naar burgers. Het is de vraag of dat laatste wel zo verstandig is. Primair hebben raadsleden een controlerende rol en niet een participerende rol. Anderzijds is het goed voorstelbaar dat raadsleden alleen goed kunnen controleren als ze weten wat er in de samenleving speelt. Dat zou kunnen door raadsleden niet te laten participeren in het proces, maar wel de ruimte te geven om het democratische proces te controleren op het functioneren.
De gemeenteraad zelf gaf in 2021 al een aantal zaken aan. Participatie is belangrijk en aan de voorkant moet al duidelijk zijn wat de doelen zijn van een participatie zodat er geen valse verwachtingen orden gewekt. De gemeente moet ook meer de rol van een facilitator en minder de rol van een regisseur aannemen, als ligt dat wel aan het onderwerp. De gemeenteraad wil wel betrokken worden hoe het participatie proces vorm krijgt.
Ook het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) publiceerde deze week een rapport waarin politici worden opgeroepen realistischer te zijn en participatiebeleid inpasbaar te maken met de dagelijkse realiteit van mensen. Daarbij gaat het niet alleen om problemen die op lokaal niveau spelen (denk aan geopolitiek, klimaat of sociaal-maatschappelijke problemen). Het SCP vindt dat de weerbaarheid en flexibiliteit van burgers beter kan. Dat vraagt wel om een zo vroeg mogelijke betrokkenheid van burgers, want als een probleem bij wijze van spreken al op de deurmat ligt, dan ben je als overheid te laat. De overheid zou burgercollectieven, verenigingen en (in)direct betrokkenen juist meer ruimte moeten geven. De Rijksoverheid zou moeten werken aan vereenvoudiging van regelgeving en betere beheersing van kosten. Het SCP constateert dat de verzorgingsstaat onder druk staat.
Burgers moeten ook tijd hebben om te participeren. Steeds vaker hebben mensen naast een betaalde baan ook nog andere taken (denk aan mantelzorg of andere zorgtaken), waardoor ruimte om te participeren minder wordt. Als de overheid deze mensen wil betrekken bij de participatie, dan moet ze hiervoor ruimte creëren, bijvoorbeeld door bepaalde zorgtaken weg te nemen of verlofregelingen bij bedrijven mogelijk te maken. Ook is er vaak sprake van verschillende leefwerelden en is wederzijdse ontmoeting een probleem. Toch is dat nodig bij participatie, want alleen door inclusie kan er een gelijk speelveld ontstaan. Dat kan alleen door echte ontmoeting en niet in een digitale wereld. Overheden moeten zorgen voor voldoende ontmoetingsplekken.
Het SCP geeft hierbij aan dat vertrouwen van burgers in de overheid van belang is. Dat kan alleen als de overheid de rechtsstaat respecteert, rechtvaardig en realistisch is. Als rechters overheden terechtwijzen, draagt dat niet bij aan het vertrouwen. Een sterke samenleving is gebaat bij gelijke kansen voor iedereen. Het is aan de politiek om daar vorm aan te geven via een visie op de samenleving. De overheid moet zorgen dat ze beleid aan iedereen kan uitleggen, ook aan groepen die om welke reden dan ook, een minderheid vormen. Het SCP merkt ook op dat sommige onderwerpen niet als een losstaand item behandeld moeten worden, maar in samenhang met andere zaken.
In Den Bosch is men nu bezig om de participatie vorm te geven via een burgerberaad. De deelnemers aan dit beraad zijn positief en er is ook waardering vanuit de gemeenteraad. Toch is dat iet genoeg, want echt succes kan pas afgemeten worden als de woorden ook in daden worden omgezet. De Rekenkamer hoopt in het najaar over dit onderwerp een compleet rapport te kunnen presenteren.
